Дыбыс толқындары

Сабақ мақсаты	1. Білімділік: механикалық толқын, түрлері, есту анализаторы туралы білім деңгейін нақтылау, толықтыру, дыбыс толқыны, оның жылдамдығы туралы білімдерін дамыту, алған білімдерін жаңа жағдайда қолдана білуге үйрету, ақпаратпен жұмыс істеу мен ауызекі сөйлеуге үйрету. 2. Дамыту: сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту, негізгі ойды нақтылау, бақылау бойынша қорытынды жасау, мәселені анықтау, қоя білу, шеше білу дағдысын жетілдіру, ойлау дағдыларын қалыптастыру мен дамытуда пәндік ББД-ны қолдана алу дағдысын жетілдіру. 3. Тәрбиелік: ойды жинақтап айту мен уақытты үнемдеуге үйрету, өздігінен жұмыс істеу дағдысына тәрбиелеу, топтық, ұжымдық жұмыс арқылы қарым-қатынасты жетілдіру, саналы түрде мамандық таңдауға бағыттау, экологиялық сауаттылық қабілеттіліктеріне тәрбиелеу, таным процесіндегі себеп-салдар байланысын анықтай алуға баулу.
Басшылыққа алынатын сапалар	- белсенділік; - шығармашылық тұрғыда ойлау; - шешім қабылдай алу; - өз кәсібін дұрыс таңдай алу; - өмір бойы білім алуға дайын тұруы.
Психология-педагогикалық міндет	Сабақта психо-эмоционалдық коллаборативтік қолайлы орта тудыру, оқушылардың өзіндік бағалауын ұйымдастыру арқылы өзіне деген сенімділікті жоғарылату.
Қолданылған ресурстар	1. Курстар. Физика. Механика. Толқындар. Дыбыс. https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/mexanika/tolqyndar/lesson/dybys 2. Курстар. Физика. Механика. Толқындар. Әуендегі дыбыстар. https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/mexanika/tolqyndar/lesson/auendegi-dybystar 3. Видеожинақ. Оқытушы фильмдер. Физика және астрономия. Дыбыс жиілігі дегеніміз не? https://bilimland.kz/kk/courses/education-movies/uchebnye-filmy/fizika-i-astronomiya/lesson/dybys-zhiiligi-degenimiz-ne 4. http://itest.kz/ Тербелістер мен толқындар.

Ізденіс жұмысы үшін берілетін мәтіндер

I нұсқа (физика)

1. Бізді қоршаған ортада "жағымды" болып табылатын орманның, теңіз бен жауынның шуылы кездесетінін бәріміз де білеміз. Дегенмен, оларға қарағанда жағымсыз әсер ететін машина мен самолеттің, тағы да басқа механизмдердің шуылы әлдеқайда көп кездеседі. Бұл немен байланысты деп ойлайсыңдар? (Орманның, теңіз бен жауынның шуылы – табиғи дыбыстар. Олар адам құлағына ауырмайтындай етіп әсер ететін тербеліс жиілігіне ие. Ал жоғары жиіліктегі машина мен самолеттің шуы адам құлағына жағымсыз әсер етеді. Эмоционалды-ассоциативті реакцияларға байланысты бұл контраст күшейе түседі).

IІ нұсқа (медицина)

2. Заводтардың бірінде мынадай бір жағдай болған. Түскі үзіліс уақытының бірінде ұста демалу үшін ұста прессінің үстеліне жатып алмақшы болады. Ұйықтап жатқан оны жанында жүрген жолдасы қорқытпақшы болады. Ол пресс үстіне шығып алып, бар күшімен балғамен пресс бетіне соққы жасайды. Бұл ойыннан от шығып, ұйқыдағы ұста саңырау болып қалады. Саңырау болып қалудың себебі не деп ойлайсыңдар? (Саңыраулықтың себебі құлақтың барабан қалқаншасының жарылып кетуі. Ұйықтап жатқан адамның құлағы екі бірдей механикалық жүктеме алған: металл бетіндегі механикалық тербеліс пен ауаның механикалық тербелісі, яғни дыбыс толқыны).

IIІ нұсқа ( музыка)

3. Ұлы неміс композиторы Бетховен өзінің есту қабілеті төмендеп бара жатқан кезде музыка тыңдаудың ерекше тәсілін тапқан. Ол тісіне таяқшаны қыстырып, екінші жағын рояльдің корпусына қатты тіреп ұстағанда дыбысты естуге мүмкіндік алған. Композитордың музыканы қалай естігенін түсіндіріп көріңдер? (Дыбыс тербелістері – механикалық: олар бірдей жиілікте ауамен де, инструмент корпусымен де, таяқша арқылы тіске, одан бас сүйектеріне беріледі де, соңында ішкі құлаққа, яғни ұлуға жетеді).

IV нұсқа (биология)

4. Жануарлардың дыбыс диапазоны 20 Гц – 20 кГц аралығында және ол тек дыбыс аппараты арқылы ғана пайда болатын дыбыс (шаянтәрізділерде, жәндіктерде) емес, балықтың торсылдағымен, жүзу қанатымен, құстың құйрық қауырсынымен, қанатымен, тұмсығымен (қарабауыр бұлдырық, дегелек), аяғындағы не қанатындағы арнайы аппараттарымен (түзу қанатты жәндіктер) шығаратын дыбыстары да болады. Жануарлардың сайрау, қорқу, айбат шегу, ашыққан, сескенген, жұптасу кезінде шығаратын әртүрлі дыбыстары болады. (Кейбір жануарлар дауысын ғалымдар шаруашылыққа зиян келтіретін құстарға, жәндіктерге, т.б. кейбір хайуанаттарға қарсы пайдаланып, бау-бақшаны, егістікті қорғайды. Мысалы, Қазақстан орнитологтары қараторғайдың шығаратын дыбыстарын жазып алып, акустикалық әдіспен жүзім бағының зиянкестеріне қарсы қолдануда).

Үй жұмысы:

ЖАДНАМА
(Үлгі)

«Дыбыстың ғажап әлемін түсінгің келсе...»

1. Таңертең ерте тұрып, табиғат дыбыстарына құлақ сал.
2. Жануарлар дыбысының әртүрлі естілуіне зер салып, түсінуге тырыс.
3. Шаршасаң не көңілсіздік басса, классикалық әуен тыңда.
4. Жүректен шыққан дыбыс қана жүрекке жететінін есте ұста.
5. Аурудың алдын аламын десең, зиянды дыбыстардан сақтан.
6. Дыбыс қаттылығының деңгейін мөлшерден асырма.
7. Құлағыңды сақтаймын десең, плеерді құлағыңа тақпа.
8. Дыбыс тереңіне бойлағың келсе, физиканы оқы.