Алыстан және жақыннан көргіштік
Оқу мақсаттары | - Көздіӊ негізгі бөліктері және олардыӊ қызметімен таныстыру; - Көздіӊ оптикалық жүйесімен таныстыру; - Көз торламасында пайда болған кескінніӊ қасиетін анықтау; - Көздіӊ аккомодациясын таныстыру; - Көздіӊ ақауларымен танысу: алыстан және жақыннан көргіштік; - Алыстан көргіштік және жақыннан көргіштікті түзетуді үйрету. |
||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Сабақтың міндеттері | Оқушылар білуі керек: - көздіӊ негізгі бөліктерін және олардыӊ қызметін; - көз торламасында пайда болған кескінніӊ қасиетін; - көздіӊ ақауларын айыра білу; - алыстан көргіштік және жақыннан көргіштікті қандай көзілдірікпен түзету. |
||||||||||||||||||
Тілдік мақсаттар |
Оқушылар өздерінің түсініктерін көрсететін жаңа сөздерді пайдаланулары, терминдерді түсінулері және қолдана алулары керек. Көз – күрделі оптикалық жүйе, көз бұршағы, көз торламасы, аккомодация, алыстан көргіштік, жақыннан көргіштік.
Арнайы пәндік лексика және терминология.
Көз алмасының тор қабатында нәрсенің шын, кішірейтілген, төңкерілген кескіні пайда болады. Көз нәрсенің орналасу қашықтығына байланысты өзінің оптикалық күшін рефлективті өзгертуі мүмкін. Бұл процесс аккомодация деп аталады. Циллиарлық (кірпік) бұлшық еттерінің босаңдық кезінде көздің көретін нүктесі алыстағы нүкте деп аталады. Циллиарлық бұлшық еттерінің ең үлкен күш салуы кезінде көздің анық көретін нүктесі жақындағы нүкте деп аталады. Сау көздіӊ алыстағы нүктесі шексіздікте, ал жақындағы нүктесі 15-20 см қашықтықта орналасқан. |
||||||||||||||||||
Өткен сабақ материалдары | Өткен сабақ материалдары. Оптикалық құралдардыӊ сызықтық ұлғаюы. Жұқа линзалардыӊ қолданылуы. |
Сабақ жоспары
Сабақ барысы | Ресурстар | |
---|---|---|
Сабақтың басталуы |
- Линзалардыӊ түрлерін, линзада кескін алуды еске түсіреміз;
|
|
Сабақтың ортасы |
Көз. Сыныпқа көздіӊ макетін көрсетеміз. Олардан адамныӊ көзі туралы не білетіндігін сұраймыз. Көз – күрделі оптикалық жүйе болып саналады. Көз алмасының тор қабатында (сетчатка) нәрсенің кішірейтілген, шын, төңкерілген кескіні пайда болады.
Көздің оптикалық жүйесі: қасаң қабық, су тәрізді сұйық, көз бұршағы (қос дөңес линзаға ұқсас мөлдір серпімді дене), көз алмасының ішкі бөлігін толтырып тұратын қоймалжың сұйық шыны тәріздес дене.
- Көз бұршағының сыну көрсеткіші ≈1,44; - Көздіӊ оптикалық күші ≈58 дптр. Көздің құрылымы. Бейнекөрініс көрсету: https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/optika/lesson/optikalyq-qural-koz. 1-склера (көз алмасының сыртқы қабықшасы); 2-қасаң қабық (роговица) - склераның алдыңғы мөлдір бөлігі; 3- түсті қабық (адамдар көзінің түсті қабығы әртүрлі болады); 4-көздің қарашығы (зрачок) – жарық өтетін саңылау. Оның диаметрі рефлективті түрде 2 мм - 8 мм-ге өзгеріп отырады; 5-көз бұршағы (хрусталик) - қос дөңес линзаға ұқсас мөлдір серпімді дене; 6-циллиарлық бұлшық еттер көз бұршағының қисықтық радиусын өзгертеді, яғни оптикалық күшін өзгертеді; 7-көз алмасының ішкі бөлігін толтырып тұратын қоймалжың сұйық шыны тәріздес дене (стекловидное тело); 8-тамырлар қабығы; 9-көз алмасының түбін тұтас жауып тұратын торлама (сетчатка). Торлама көз жүйке тамырларының тармақтарынан тұрады. Көру жүйкесі құтышалар (≈ 7 млн.) мен таяқшалар (≈130 млн.) деп аталатын талшықтардан тұрады; 10-көру жүйкесі; 11- соқыр дақ; 12-сары дақ (центральная ямка) – торламадағы жарықты ең сезгіш орын (мұнда нәрсенің түсін қабылдайтын кұтышалар топталған). Тапсырма: Көз аккомодациясы. Әртүрлі қашықтықта орналасқан нәрселердің көз алмасының торламасында анық кескінін пайда болуы үшін көздің оптикалық жүйесінің фокус аралығы өзгеруі керек. Көз торламасында кескінніӊ пайда болу моделі: (D) http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669ba083-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/5_8.swf Аккомодация циллиарлық бұлшық еттердің (6) сығылуы немесе созылуы нәтижесінде жүзеге асады. Циллиарлық (кірпік) бұлшық еттерінің босаңдық кезінде көздің көретін нүктесі алыстағы нүкте деп аталады. Циллиарлық бұлшық еттерінің ең үлкен күш салуы кезінде көздің анық көретін нүктесі жақындағы нүкте деп аталады. Сау көздіӊ алыстағы нүктесі шексіздікте, ал жақындағы нүктесі 15-20 см қашықтықта орналасқан. Көз ақаулары. а) сау көз
Жақыннан көргіштік – көздің алыстағы нүктесі шекті қашықтықта орналасады және күш түсірмей қараған кезде (босаңдық кезінде) кескін торламада емес, оның алдында пайда болады. Көздің бұл ақауы жақыннан көргіштік деп аталады. Осы ақауды түзету үшін шашыратқыш линзалары (D<0) бар көзілдірік киеміз.
Жақыннан көргіштер алыстағы нәрселерді анық көре алмайды. Жақыннан көргіштер үшін еӊ жақсы көру аралығы 25 см ден кіші. Алыстан көргіштік – көздің жақындағы нүктесі алыстап кетуіне алып келетін көздің ақауы. Күш түсірмей қараған кезде (босаңдық кезінде) кескін торламада емес, оның сыртында пайда болады. Осы ақауды түзету үшін жинағыш линзалары (D>0) бар көзілдірік киеміз.
Алыстан көргіштер жақын тұрған нәрселерді дұрыс көрмейді. Алыстан көргіштер үшін еӊ жақсы көру аралығы 25 см ден үлкен. Астигматизм – қасаң қабықтың (роговица) сфералық еместігімен (әртүрлі жазықтықта қисықтықтың әртүрлі болуы) байланысты көздің ақауы. Бинокулярлық көру. Бір көзбен немесе екі көзбен көрудіӊ айырмашылығы бар ма?
(G) Топпен жұмыс. 1-топ үшін тапсырмалар: 2-топ үшін тапсырмалар: 3-топ үшін тапсырмалар: |
http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669ba083-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/5_8.swf
https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/optika/lesson/optikalyq-qural-koz
http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/669ba083-e921-11dc-95ff-0800200c9a66/5_8.swf https://bilimland.kz/kk
https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/optika/lesson/optikalyq-qural-koz
https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/optika/lesson/optikalyq-qural-koz
https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/optika/lesson/optikalyq-qural-koz |
Сабақтың соӊы | Үйге тапсырма: Физика және астрономия. 8-сынып оқулығы, § 74, 228-231 беттер, Алматы «Мектеп» 2008. |